Inkomen

De volgende onderwerpen stonden centraal bij de VCP:

• Een redelijke verdeling van inkomens. De VCP stelt de nivelleringsdrang aan de kaak.
• Verschil in functie, verantwoording, ervaring, kennis en vaardigheden rechtvaardigt inkomensverschillen.
• Huishoudens hebben behoefte aan uitgavenzekerheid. Middengroepen staan steeds verder onder druk.
• Brede welvaart (welzijn) vraagt een kwalitatieve (semi)publieke sector, zoals onderwijs, zorg, kinderopvang, veiligheid en sociale zekerheid.

Middeninkomens
“De VCP maakt zich al jaren sterk voor verbetering van de positie van de middeninkomens. Veel bezuinigingen en lastenverzwaringen kwamen op onze schouders terecht.”

“Stap voor stap zijn middeninkomens financieel onder druk gekomen. De marginale druk is inmiddels zo hoog dat je drie keer nadenkt voordat je een beetje extra gaat werken. Vele miljarden worden rondgepompt en weggehaald bij middeninkomens, omdat de lonen niet genoeg zijn gestegen. De inkomensondersteunende maatregelen vanuit de overheid zijn in feite werkgeverssubsidies om de lonen laag te houden, met alle gevolgen van dien. En ondertussen raken steeds meer middeninkomens in de problemen”, aldus Klapwijk.

Middeninkomens verder in de knel door inflatie
Dat zien we ook terug in de laatste CPB cijfers. Steeds meer huishoudens met een middeninkomen kwamen in 2022 in de knel. Er is een samenhangend pakket aan maatregelen nodig. De lastendruk voor middeninkomens moet daarbij worden aangepakt. De salarissen moeten omhoog. De energierekening is extreem, daarom moet serieus gekeken worden naar de prijsvorming van energie en brandstof.
In 2022 is er toenemende onrust in de achterban over het huishoudbudget, vanwege exorbitant stijgende uitgaven aan dure energie en duurdere boodschappen. De VCP ziet steeds meer werknemers en gepensioneerden met middeninkomens in de knel komen door stijgende prijzen en achterblijvende inkomens. Er is veel uitgavenonzekerheid en huishoudens kunnen minder kopen. Dat zien we ook terug in de laatste CPB-cijfers. De bedrijfswinsten zouden meer ten goede moeten komen aan loonstijging voor werknemers. Diverse ministers riepen in reactie op de inflatie werkgevers op om zo snel mogelijk salarissen te verhogen. Terecht want uit de recente cijfers van het CPB blijkt dat de lonen nog steeds amper stijgen vergeleken met de inflatie, waardoor de economie dreigt te stagneren.

Minimumloon
De VCP heeft verhoging van het minimumloon steeds ondersteund; nauwlettend ook dat daarnaast lastenverlaging en omvorming van toeslagenstelsel nodig is. De politiek spreekt van eerste stappen om het toeslagen en belastingstelsel te vereenvoudigen, maar mist elke concreetheid in hoe en wat. Dit baart de VCP zorgen, omdat middeninkomens forse lastenverlichting nodig hebben. Maar zonder concreet plan kan het zo maar gebeuren dat deze groepen over vier jaar nog met hoge lastendruk zitten. Verhoging van het minimumloon moet een stimulans zijn voor het hele loongebouw en als dat gepaard gaat met verlaging van de lasten, dan is dit zeer goed voor de netto inkomenspositie van middeninkomens. “Als mensen in hun eigen inkomen kunnen voorzien zijn ze minder stressvol, hebben ze meer regie over hun leven en kunnen ze betere keuzes maken die ook baat hebben op andere terreinen waar de overheid zich zorgen over maakt”, zegt Klapwijk.

Energierekening extreem
Daarnaast was 2022 een jaar waarin energie en brandstof prijzen extreem stegen en nu nog steeds stijgen. De gasprijs lag bijna twee keer zo hoog als het gemiddelde in Europa. Een groot deel van de prijs is het gevolg van heffingen door de overheid die hun doel voorbijschieten.
De politiek lijkt onvoldoende te snappen hoe groot de problemen zijn voor een steeds bredere groep huishoudens. Het Nibud en het CPB signaleren dat een steeds groter deel van de middeninkomens door de ondergrenzen zakt vanwege de energieprijzen. Toeslagen of eenmalige hulp gaan deze middeninkomens altijd voorbij, terwijl zij wel de lasten dragen.

Nivellering
Mede doordat de politiek werkelijk alles inkomensafhankelijk maakt, is de nivellering zodanig dat het nauwelijks loont om meer te verdienen of meer te werken. De nivellering in Nederland is compleet doorgeslagen en middeninkomens zijn hiervan de dupe. Er is een belastingherziening nodig waarbij de marginale druk fors daalt zodat meer verdienen en werken ook echt loont. Huishoudens moeten ook minder afhankelijk worden van toelagen; een aanmerkelijk hoger minimumloon is daarvoor een belangrijke stap.

De grote kwestie is echter die van de middengroepen. De VCP waarschuwt al jaren dat gezinnen met middeninkomens het zwaar hebben. Tijdens de vorige crisis zijn vele inkomensafhankelijke maatregelen getroffen, zoals afbouw van de arbeidskorting. Wat dat betreft is er in de politiek een verschil tussen woord en daad. Ook nu tijdens de energiecrisis wordt er gesproken over het ondersteunen van middeninkomens, maar tegelijk zien we dat stijging van bruto inkomen in praktijk steeds minder in de portemonnee oplevert. Toenemende belastingen en afnemend recht op toeslagen zorgen er bij middeninkomens voor dat meer werken amper iets oplevert en huishoudinkomens onder druk staan. Bovendien ervaren zij een gebrek aan uitgavenzekerheid. De rekeningen voor middengroepen lopen op, of het nu gaat om energie-, woon- of zorgkosten.

In de plannen die het kabinet op Prinsjesdag 2022 presenteerde, werden verhogingen van belastingkortingen aangekondigd en verhogingen van de toeslagen. Al deze maatregelen zijn inkomensafhankelijk, waardoor de voordelen lager zijn naarmate iemand meer verdient. De verhogingen gaan gepaard met groter ‘verlies’ bij meer werken en de arbeidskorting wordt sneller afgebouwd. Werkenden gaan er het minst op vooruit in de plannen voor 2023, wat in het licht van de arbeidsmarkttekorten een vreemde ontwikkeling is.