Wetenschapsvisie 2025: Alles moet beter, maar het mag niets kosten

De VAWO, vakbond voor de wetenschap, alsook de VCP, vindt dat het kabinet fors moet investeren (eerste geldstroom) om tot een kwaliteitsverbetering in het wetenschappelijk onderwijs en onderzoek te komen. De Wetenschapsvisie 2025 van het kabinet is een ambitieus document, maar zonder enige financiële onderbouwing. Het verhogen van de kwaliteit zonder investeringen is een illusie.

Sinds 2000 is de directe overheidsfinanciering van de universiteiten (eerste geldstroom) nauwelijks gestegen, terwijl het aantal studenten met zo’n 50% groeide. Het kabinet doet geen enkele toezegging om die trend in de financiering te keren. Door de stijging van het aantal studenten moet een docent op een universiteit gemiddeld meer dan anderhalf zoveel studenten bedienen als in 2000. Dat levert een hoge werkdruk op. Daarbovenop moet de kwaliteit van het onderwijs en het studierendement omhoog en de uitval van studenten omlaag, volgens de prestatie-afspraken tussen het Ministerie van OCW en de universiteiten.

Op onderzoeksgebied presteert Nederland nog steeds uitstekend. Dat is te danken aan investeringen uit het verleden en de hoge productiviteit van de onderzoekers, maar het is onontkoombaar dat de gevolgen van het huidige beleid ook in de onderzoeksprestaties tot uiting gaan komen. Het deel van de eerste geldstroom dat bestemd is voor onderzoek, is sinds 2000 zelfs afgenomen door de overheveling van middelen naar de tweede geldstroom.

Mede door de overheveling van middelen van de eerste naar de tweede geldstroom is het aantal tijdelijke aanstellingen voor wetenschappers op de universiteiten sterk gestegen. De universiteiten durven geen mensen vast aan te stellen op basis van projectfinanciering, die per definitie tijdelijk is.
Meer dan 40% van het wetenschappelijk personeel (promovendi niet meegerekend) is momenteel in tijdelijke dienst. Dat is meer dan het dubbele van het nationale gemiddelde. Hierdoor en door het verdwijnen van banen van universitair (hoofd)docenten zijn het loopbaanperspectief en de bestaanszekerheid voor wetenschappers sterk verslechterd en is het voor de universiteiten moeilijk om wetenschappelijk talent te laten doorgroeien en behouden.
Vooral vrouwen zijn heel vaak in tijdelijke dienst: 52% tegen 35% van de mannen. Tijdelijke aanstellingen voor vrouwen zijn vooral zeer gangbaar voor (universitair) docenten. Het geven van onderwijs wordt aan de universiteiten dan ook wel de female trap genoemd.

In de factsheet (.pdf) worden de hierboven geschetste ontwikkelingen nader toegelicht.

De VAWO, vakbond voor de wetenschap, is aangesloten bij de VCP en komt op voor de belangen van het personeel – in vaste zowel als tijdelijke dienst – van universiteiten, onderzoekinstellingen en universitaire medische centra. Maar zij maakt zich ook sterk voor de kwaliteit van het academisch onderwijs en onderzoek.

De Nationale Beeldbank/Hans Tak