Donners ontslagplan komt terug in 2008

Onderstaand artikel is eerder verschenen in Unie Magazine januari 2008 nummer 1

Nivellering zet koopkracht middengroepen onder druk

Donners ontslagplan komt terug in 2008

De 2007 was een bijzonder jaar met een kabinet dat 100 dagen de tijd nam om beleid te concretiseren en een impasse rond het ontslagrecht. Al met al een weinig daadkrachtig kabinet. Dat wil niet zeggen dat er ‘rust op het front was’. Integendeel, een scala van nivellerende maatregelen en Donners ontslagplannen hebben de gemoederen aardig bezig gehouden. 2008 brengt ook geen rust aan het sociaal-economisch front. De versoepeling van het ontslagrecht is nog niet van tafel. Het blijft dan ook met een crisisluchtje boven het regeringskamp hangen.

door Eddy Haket, bestuurder vakcentrale MHP

Het kabinet ontziet minima en ouderen met alleen AOW. Daar is niks mis mee, want je moet als fatsoenlijk en welvarend land de koopkracht van de laagste inkomenscategorieën in ieder geval goed in de gaten houden. Maar de middengroepen en de hogere inkomens hebben in 2008 al minder te besteden. De nadelige effecten nemen na 2008 voor deze groepen alleen maar toe. Ook de afgelopen jaren zagen deze huishoudens hun koopkracht al dalen. Was de koopkrachtdaling toen voor een groot gedeelte te danken aan de achterblijvende economische groei. Nu is dat vooral toe te schrijven aan een bewust nivelleringsbeleid van het kabinet. Wat te denken van hogere belastingtarieven voor inkomens boven modaal en de introductie van de zogenaamde Bosbelasting. Door de laatste maatregel gaan gepensioneerden die (zelf) een redelijk pensioen hebben gespaard en altijd hebben meebetaald aan de AOW, in de loop der jaren steeds meer belasting betalen, waardoor ze per saldo netto minder overhouden van hun AOW. Het zijn ook de groepen die volledig opdraaien voor de hogere kosten van de gezondheidszorg en geen compensatie ontvangen voor hogere energielasten, hogere huren, om maar te zwijgen over de gemeentelijke belastingen.

Braafste EMU-jongetje

Waarom doet het kabinet dat dan? Een terechte vraag. Het kabinet wil fors investeren in de maatschappij. Het is een goede zaak dat het kabinet maatregelen heeft aangekondigd om het aantrekkelijker te maken een betaalde baan te accepteren. Ook om kansarme groepen die blijvend langs de kant staan aan werk te helpen. Dat komt de sociale cohesie ten goede. Naast de forse investeringen, wil het kabinet een ruim overschot creëren op de eigen begroting (ook wel EMU-saldo genoemd). Na minister Gerrit Zalm (VVD), lijkt nu ook zijn opvolger op het ministerie van financien Wouter Bos (PvdA) het braafste jongetje in de klas te zijn als het om de Europese normen gaat. Het gevolg is dat per saldo de lasten voor gezinnen en bedrijven de komende jaren enkele miljarden euro’s toenemen. En wat is er nou eenvoudiger dan de rekening gewoon neer te leggen bij de middengroepen, de zwijgende meerderheid. Want belastingverhogingen op de schouders van het middelbaar en hoger personeel zorgen voor aanzienlijke inkomsten in de schatkist van Wouter Bos.. Dit nivellerende beleid is echter kortzichtig te noemen. Een minder ambitieus begrotingsoverschot had meer voor de hand gelegen.

Er worden door het kabinet fundamenten in ons belastingstelsel gelegd, waarbij carrière maken en langer werken steeds minder opleveren. Het gevolg is dat Nederland voor hogere opgeleiden steeds minder aantrekkelijk wordt, en dat terwijl we in de toekomst juist steeds meer behoefte hebben aan hogere opgeleiden. We zien steeds meer tekorten aan vakmensen en hoger opgeleiden ontstaan. Het kabinet lijkt hier nog een schepje bovenop te doen. Als alle aangekondigde maatregelen doorgaan, zullen hoger opgeleiden hun heil steeds meer in het buitenland zoeken, de braindrain. Nu al zijn tendensen waar te nemen dat hoger opgeleiden hun emplooi buiten Nederland zoeken. Met een toenemende internationalisering en een aantrekkende economie zal juist (jong) talent snel geneigd zijn over de grenzen heen te kijken. Op langere termijn zou dit beleid wel eens contra-productief kunnen uitpakken. Uiteindelijk wordt dan de taart, die we met z’n allen moeten verdelen in Nederland, steeds kleiner en komt de betaalbaarheid van onze sociale voorzieningen steeds meer onder druk te staan.

Versoepeling ontslagrecht niet van tafel

Begin 2006 bleek dat de Sociaal Economische Raad (waar zowel werkgevers- als werknemersvertegenwoordigers deel van uitmaken) verdeeld waren over aanpassingen van het ontslagrecht. De vakbeweging wilde wel kijken op welke wijze de procedures vereenvoudigd konden worden . En er meer rechtsgelijkheid in het ontslagrecht gebracht kon worden, zonder dat dat ten koste zou gaan van de rechtsbescherming van werknemers. De werkgevers willen vooral makkelijker, sneller,en goedkoper van werknemers af kunnen. Tijdens de Tweede Kamerverkiezingen eind 2006, durfden de meeste politieke partijen hun vingers niet branden aan het ontslagrecht. De kiezer hield dan ook geen enkele rekening met dit explosieve dossier in het stemhokje.
In juni 2007 kwam minister Donner met een eigen voorstel, die verdacht veel leek op de ideeën van de werkgevers. De inhoudelijke toetsing vooraf of ontslag terecht is zou komen te vervallen en ook de ontslagvergoeding zou omlaag moeten. Werkgevers en werknemers mochten hier vervolgens advies over uitbrengen (via de Stichting van de Arbeid), maar het antwoord was van te voren al te voorspellen. Een verdeeld advies. Met andere woorden, het kabinet was weer aan zet. Het kabinet heeft op 20 november jl. uiteindelijk gekozen voor de politieke uitweg: een commissie instellen. De commissie heeft een brede taakopdracht, namelijk kijken hoe meer mensen, en vooral de mensen die langdurig aan de kant staan, aan het werk geholpen kunnen worden en met welke maatregelen dit bereikt kan worden. De kans bestaat dus dat het ontslagrecht hier weer deel van uitmaakt. Linksom of rechtsom, eens zal het ontslagrecht wel weer op de agenda staan, is het niet in deze kabinetsperiode, dan is het wel bij een volgend kabinet.

Wat moet er wel gebeuren?

Om te beginnen zou het verstandig beleid zijn de lastenverzwaringen in de komende jaren aanzienlijk te beperken, en genoegen te nemen met een geringer begrotingsoverschot. Op langere termijn verdient dit zich dubbel en dwars terug. De echte uitdaging waar Nederland voor staat is, hoe we de arbeidsparticipatie op langere termijn veilig kunnen stellen. En dan gaat het niet alleen om de banen aan de onderkant, waar het kabinet alleen oog voor lijkt te hebben. We moeten er voor zorgen dat we hoogwaardige arbeid in Nederland kunnen vasthouden en kunnen uitbreiden. Daar moet Nederland het in de toekomst vooral van hebben om het welvaartsniveau vast te houden en onze sociale voorzieningen te kunnen blijven financieren. Het gaat dan zowel om de arbeidsplaatsen als de invulling van die plaatsen met capabele mensen. De lager betaalde banen die niet locatiegebonden zijn, zullen voor een belangrijk deel verdwijnen naar lage loonlanden. Het bedrijfsleven zal dus steeds meer behoefte krijgen aan een beroepsbevolking die goed opgeleid is en een hoge productiviteit hebben. En als we er niet in slagen die banen op te vullen, zullen die langzaam ook naar het buitenland verdwijnen. En natuurlijk mag je de onderkant van de arbeidsmarkt niet uit het oog verliezen. Maar als we mensen hoger weten op te leiden vallen er automatisch ook banen aan de onderkant vrij. Dat verhoogt de kans op een baan voor lager opgeleiden. Innovatie draagt er aan bij dat we hoogwaardige arbeid kunnen blijven creëren en vasthouden, en de arbeidsproductiviteit kunnen blijven verhogen. Dat moet dus hoog op de agenda staan van de politieke, maar ook binnen de bedrijven. Overigens had een versoepeling van het ontslagrecht daar niet aan bij gedragen, omdat het onzekerheid onder werknemers had vergroot, en de loyaliteit richting de werkgever had verkleind. Daar lijdt de productiviteit onder en werknemers zullen bang zijn initiatieven te nemen. Versoepeling van het ontslagrecht had en zal geen bijdrage leveren aan de werkelijke problemen.

Ondanks een beleidsarm jaar, groeide de economie en daalde de werkloosheid. Is de invloed van een kabinet op de economie dan toch niet zo groot als soms wel beweerd wordt?

Hete zomer
De afgelopen vijf jaren hebben met name de middengroepen ingeleverd en de economische recessie opgevangen. Nu er een hoogconjunctuur is mogen zij wederom inleveren, dankzij een kabinet dat blijkbaar nivellering hoog in het vaandel heeft staan. Dit ondanks alle beloftes die gedaan zijn aan de middengroepen in de verschillende verkiezingsprogramma’s.
In 2008 zullen mensen de gevolgen direct in de portemonnee merken, bijvoorbeeld als gevolg van de hogere bijtelling voor leaseauto’s, de hogere energiebelastingen en de stijgende ziektekostenpremies. Het is de vraag hoe lang mensen dit nog zullen slikken. Tegelijkertijd blijft het ontslagrecht met een crisisluchtje boven de coalitiepartners van het kabinet hangen. Het belooft een hete zomer te worden!