VCP-voorzitter Nic van Holstein: aan de slag met robotisering

Kunstmatige intelligentie heeft impact op de samenleving, op de arbeidsmarkt en op professionals. Reden genoeg om hier het jaarlijkse VCP-symposium aan te wijden. Voorzitter Nic van Holstein van de vakcentrale blikt terug.

De bewaking van het jaarlijkse VCP-symposium was dit jaar in handen van een robot. Hij maakte zijn rondjes in de zaal terwijl er van gedachten werd gewisseld over de impact van kunstmatige intelligentie. De aanwezigheid van robot Sam was niet toevallig. Een robot kan namelijk heel eenvoudig taken van bewakers overnemen. En dat niet alleen. Ook zorgtaken zijn in de toekomst bepaald niet denkbeeldig.

‘Je ziet dat kunstmatige intelligentie op alle fronten impact heeft’, zegt Nic van Holstein, die als gastheer van het symposium optrad en zelf een voordracht hield. Het is een volgende stap in technologische ontwikkeling, en dat is niet zomaar iets. Niet alleen laaggeschoolden zullen er gevolgen van ondervinden, maar ook hoger opgeleiden en professionals. Vakorganisaties moeten dit oppakken. Tussen de sociale partners is een intensieve dialoog nodig over de impact van nieuwe technieken op professionals, op de arbeidsmarkt en op de samenleving.’

Waarom is dat nodig?
‘Als we het onderwerp niet oppakken lopen werknemers het risico aan de kant te komen staan. Dat gebeurde tijdens de industriële revolutie en dat mag niet opnieuw gebeuren. Een van de manieren om hiermee om te gaan is om mensen doorlopend bij te scholen. Dat kwam ook duidelijk tijdens het symposium naar voren. Een baan die nu interessant is, hoeft dat over een paar jaar niet meer te zijn. Dat betekent dat je voortdurend moet kijken wat je volgende stap zal zijn, als bedrijf en dus ook als werknemer. Het symposium maakte voor mij ook andermaal helder dat afschaffing van de scholingsaftrek, zoals het kabinet wil, geen goed plan is. Er moet juist geld bij om te leren.’

Op wat voor manier heeft kunstmatige intelligentie nog meer impact?
‘Het heeft ook impact op de arbeidsmarkt. Het kan leiden tot toenemende onzekerheid en flexibilisering. Ondernemingen komen onder druk te staan, door globalisering, door het doorschieten van marktwerking en dus ook door technologische ontwikkelingen. Daarmee komen ook werkgelegenheid en arbeidsvoorwaarden onder druk te staan. In het panel van CAO-onderhandelaars tijdens het symposium kwam dat ook naar voren. Werkgevers en werknemers moeten samen kijken hoe ze daarmee om kunnen gaan, zodat de BV Nederland in de toekomst ook geld kan blijven verdienen.’

Moeten we blij zijn met kunstmatige intelligentie?
‘Kunstmatige ontwikkelingen biedt zeker kansen, dat zagen we tijdens het symposium alleen al met robot Sam. Als die een oudere kan helpen, bijvoorbeeld als geheugensteuntje, is dat winst. De vraag is wel hoe ver je als maatschappij wilt gaan in het accepteren van al die kansen. Is het aanvaardbaar als een robot in de toekomst een rechterlijke uitspraak doet omdat je dan een eventueel menselijke fout uitsluit? Die vraag moet je als samenleving ook durven stellen. Dat heb ik in mijn betoog tijdens het symposium naar voren gebracht. En als vakorganisaties moeten we nadenken over de gevolgen van werk en inkomen wanneer kunstmatige intelligentie zich doorzet.’

Hoe moeten we als samenleving nu verder?
‘Investeren in kapitaal is vanzelfsprekend maar we mogen de menselijke maat nooit uit het oog verliezen. De SER heeft het onderwerp al opgepakt in een boeiende verkenning. Daarin staat onder meer dat digitalisering moet bijdragen aan meer werk voor iedereen. De sociale partners moeten hierin samen optrekken, zodat dit ook echt gebeurt. Samen moeten we eruit zien te komen. Het in goede banen leiden als vakcentrale vinden wij het belangrijk dat kunstmatige intelligentie niet alleen op de kaart komt maar ook blijft. Het VCP-symposium heeft daar hopelijk een mooie bijdrage aan geleverd.’