Arbeidskrapte: duidelijke keuzes maken ten behoeve van publieke taken

25 mei 2022

De SER heeft vandaag een briefadvies uitgebracht over de vraag hoe om te gaan met de steeds grotere krapte op de arbeidsmarkt. Een belangrijke oplossing ligt in de waarde die we als samenleving willen toekennen aan de publieke dienstverlening, zoals de zorg, veiligheid en onderwijs. Door hier heldere keuzes in te maken met een duidelijke focus op de lange termijn, wordt het weer aantrekkelijk om in deze sectoren te gaan werken. Daar plukt de samenleving als geheel ook haar vruchten van.

Meer welzijn

Volgens de VCP, die aan het briefadvies heeft meegewerkt, gaan maatschappelijke voorzieningen zoals ziekenhuizen, onderwijs, politie en defensie al jaren gebukt onder zaken als taakstellingen en hervormingen, met hogere werkdruk, achterstanden en wachtlijsten als gevolg. Opeenvolgende kabinetten bedenken telkens weer iets nieuws voor deze sectoren, met alle onrust van dien. “Hier moeten we een streep onder zetten”, zegt VCP-beleidsmedeweker Amerik Klapwijk. “Veel publieke taken die eigenlijk vanzelfsprekend horen te zijn, komen steeds meer onder druk te staan. Deze sectoren zijn essentieel voor het welzijn en de welvaart van ons land. Het jojobeleid, de onbetrouwbare overheid en het gebrek aan visie breken deze sectoren, de werknemers en dit land af. Aantrekkelijkheid begint bij een overheid die met visie verstandige en duidelijke leiding geeft en deze sectoren in staat stelt hun waarde optimaal in te zetten voor het land. Het is van belang dat er ingezet wordt op technologische en sociale innovatie. Onder al deze omstandigheden wordt het misschien mogelijk voor deeltijders om meer te werken.

Papierwinkel

Behalve het maken van deze keuzes moet ook het werk zelf aantrekkelijker en efficiënter worden. “Er is over de hele linie sprake van veel bureaucratische rompslomp: verantwoording, verantwoording, verantwoording. Werknemers, maar ook burgers, worden er gek van. En dat terwijl professionals prima in staat zijn om zelf verstandige keuzes te maken”, zegt Klapwijk. Het op afstand zetten van deze sectoren heeft de verantwoording naar de ministeries en politiek alleen maar groter gemaakt. De regels en het toezicht zijn het doel geworden, maar de uitvoering lijdt. Naast politieke verbetering kunnen werkprocessen slimmer georganiseerd worden en komt er ook meer ruimte voor het goed inzetten van technologie die de arbeidsproductiviteit verhoogt. Dat komt de kwaliteit van het werk ook weer ten goede. Bovendien is het efficiënter: de kans dat je niet uitkomt in je uren en moet overwerken, wordt kleiner.

Goed werkgeverschap

Volgens Klapwijk staat of valt een goede publieke dienstverlening ook met fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden en arbeidsomstandigheden. De lonen in veel van deze sectoren zijn veel te laag, zegt hij. Werknemers moeten hard werken, maar worden veel te weinig (financieel) gewaardeerd. De werkdruk is zo hoog dat zorg, onderwijs en de overige publieke sectoren al jaren de burn-out lijstjes aanvoeren. Er moet over een breed front meer aandacht komen voor goed werkgeverschap. Zorg bijvoorbeeld voor een goede bedrijfscultuur waarbij de gezondheid van werknemers voorop staat en dat mensen actief kunnen nadenken over vervolgstappen in hun loopbaan. Ook dit vereist overigens adequate en structurele financiering. “Zo houden mensen niet alleen plezier in hun huidige functie, maar ook in hun volgende.” De VCP zal zich op deze onderwerpen blijven inzetten bij de uitwerking van het bredere advies.